تحلیل آیکونوگرافیک تصویر بشقابی زرین فام از کاشان با نقد آرای گِست و اتینگهاوزن

چ یکدهتصویرسازی آثار سفالی با مضامین روایی در ایران، از اواخر دوران سلجوقی در آثار مینایی و زرین فام رواجمی یابد. این آثار دارای موضوعات مختلفی از قبیل صحن ههای رسمی درباری، صحنه های زندگی روزمره ونیز صحنه های برگرفته از روایات تاریخی و ادبی هستند. عدم بازنمایی سرراست روایت و مبهم بودن موضوعتصویر شده از جمله عواملی است که همواره درک معنای ضمنی چنین آثاری را با دشواری همراه نمودهاست. این مقاله بر آن است که معنای نهفته در تصویر بشقابی از این دوران، موجود در گالری فریر که یکیاز آثار برجسته زرین فام کاشان است را با تکیه بر رویکر د آیکونوگرافی و انجام تحقیقات کتابخانه ای مطالعهو تبیین نماید. به این منظور ابتدا به توصیف اجزاء تصویر و شناسایی نقش مایه ها و روابط بین آنها پرداختهشده است. پس از آن، موضوع تصویر، مورد بحث و ارزیابی قرارگرفته و فرضیه روایی بودن آن با مراجعهبه منابع ادبی موجود و واکاوی تاریخی داستان خسرو و شیرین و چند حکایت افسانه ای مرسوم در آن دورانبه آزمون گذاشته شده است و این نتیجه حاصل می گردد که این تصویر به سنّت تصوی رنگاری ظروف آندوره، برگرفته از یک روایت شفاهی با درون مایۀ عاشقانه است. همچنین فرضیه عرفانی بودن تصویر مطرحو پس از بررسی متون مرتبط، مشخص می گردد که عرفان در انتخاب موضوع روایت و نیز محتوای اشعارموجود در بشقاب تأثیرگذار بوده است. سرانجام نتیجه گرفته می شود که این روایت عاشقانه با مفاهیم عرفانیاز طریق مضمون مشترک «عشق و زیبایی »، به طرزی کاملاً نامحسوس تطبیق یافته است.